มะม่วง เป็นไม้ผลที่สำคัญชนิดหนึ่งที่นิยมปลูกและบริโภคกันอย่างแพร่หลายทั่วโลก เนื่องจากเป็นอาหารสุขภาพ มีคุณค่าทางโภชนาการสูง มูลนิธิโครงการหลวงได้นำเอามะม่วงมาทดลองปลูกและพัฒนาจนเป็นไม้ผลเศรษฐกิจบนพื้นที่สูง ทำการศึกษาวิจัยพัฒนาพันธุ์และเทคโนโลยีการผลิตต่างๆ ให้เหมาะสม สามารถส่งเสริมให้เกษตรกรปลูกเป็นอาชีพได้ แต่พันธุ์มะม่วงที่ส่งเสริมเกษตรกรนั้น มีความแตกต่างจากมะม่วงที่ปลูกในที่พื้นราบทั่วไป เนื่องจากเกษตรกรส่วนใหญ่อยู่บนพื้นที่สูง สภาพอากาศค่อนข้างหนาวเย็น ผศ. ดำเกิง ป้องพาล ผู้อำนวยการศูนย์พัฒนาโครงการหลวงหมอกจ๋าม เล่าว่า มูลนิธิโครงการหลวงดำเนินการศึกษาวิจัยจนได้พันธุ์มะม่วงที่สามารถปลูกได้ดีบนพื้นที่สูง คุณภาพผลผลิตดี ส่งเสริมให้เกษตรกรปลูกในหลายพื้นที่ของมูลนิธิโครงการหลวง และมีข้อได้เปรียบมะม่วงจากแหล่งอื่นๆ คือ การเก็บเกี่ยวล่าช้ากว่ามะม่วงที่ปลูกบนพื้นราบ เป็นสายพันธุ์ที่แปลกใหม่ เนื่องจากเป็นพันธุ์ที่นำเข้าจากต่างประเทศ ได้แก่ พันธุ์นวลคำ พันธุ์ปาล์มเมอร์ พันธุ์อาร์ทูอีทู พันธุ์เออวินส์ พื้นที่ศูนย์มีเกษตรกรเข้าร่วมโครงการ จำนวน 60 ราย รวมพื้นที่ประมาณ 180 ไร่ คุณอรรณพ เปรมัฐเสถียร นักวิชาการไม้ผล ให้รายละเอียดว่า มะม่วงนวลคำ เดิมชื่อ จินฮวง เป็นพันธุ์ที่นำมาจากไต้หวัน ปลูกครั้งแรกที่ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงห้วยเสี้ยว อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ ลักษณะประจำพันธุ์นวลคำ ลักษณะผลกลมยาว ก้นผลงอนและค่อนข้างแหลม ผลมีขนาดใหญ่ น้ำหนักผล ประมาณ 600-1,300 กรัม อายุการเก็บเกี่ยวหลังดอกบาน 120 วัน ผิวผลสีเหลืองอมเขียว เก็บเกี่ยวได้ประมาณปลายเดือนมิถุนายนถึงเดือนกรกฎาคม สามารถรับประทานได้ทั้งผลดิบและผลสุก เมื่อผลแก่จัดมีรสชาติมัน เมื่อสุกผลสีเหลืองอมส้ม รสชาติหวาน พันธุ์ปาล์มเมอร์ ผลมีขนาดใหญ่ น้ำหนักประมาณ 700 กรัม อายุการเก็บเกี่ยวหลังดอกบาน 120 วัน ผิวผลมีสีเหลืองส้มแต้มสีแดง มีจุดบนผลจำนวนมาก เก็บเกี่ยวได้ในเดือนกรกฎาคมถึงเดือนสิงหาคม รับประทานได้ทั้งผลดิบและผลสุก เนื้อแน่น มีเสี้ยนเล็กน้อย เมล็ดยาว มีขนาดปานกลาง ทรงต้นสูงโปร่ง แข็งแรงปานกลาง พันธุ์อาร์ทูอีทู เป็นพันธุ์การค้าของประเทศออสเตรเลีย พัฒนามาจากมะม่วงพันธุ์เคนท์ ผลกลมมีขนาดค่อนข้างใหญ่ น้ำหนัก ประมาณ 800 กรัม เมื่อสุกผิวผลจะมีสีเหลืองส้ม เนื้อสีเหลืองมะนาว เนื้อผลแข็ง มีเสี้ยนเล็กน้อย รสชาติหวาน มีกลิ่นขี้ไต้อ่อนๆ อายุเก็บเกี่ยวหลังดอกบาน 120 วัน เมื่อสุกผิวจะสีเหลืองส้ม เปลือกค่อนข้างหนา ทำให้ทนทานต่อโรค สามารถขนส่งได้ไกล เก็บเกี่ยวได้ในเดือนมิถุนายนถึงเดือนกรกฎาคม เป็นพันธุ์ที่มีอายุการเก็บรักษาหลังการเก็บเกี่ยวนาน พันธุ์เออวินส์ ผลขนาดปานกลาง น้ำหนัก ประมาณ 300 กรัม รูปร่างค่อนข้างยาวรี หรือรูปไข่ยาว ติดผลดก อายุเก็บเกี่ยวหลังดอกบาน 120 วัน ผลดิบมีจุดประสีแดงบริเวณไหล่และแก้มผล ผลสุกจะมีสีแดง สีเลือดนก ผลสุกสีเหลืองทอง ไม่มีเสี้ยน รสชาติหวาน เก็บเกี่ยวได้ในเดือนมิถุนายน การปลูกมะม่วงบนพื้นที่สูง นอกจากคัดเลือกพันธุ์ที่เหมาะสมแล้ว ความสำคัญอยู่ที่การทำให้ได้มะม่วงที่มีคุณภาพ ได้แก่ การคัดเลือกพื้นที่ การวางผังปลูก การตัดแต่งกิ่ง การให้น้ำ การใส่ปุ๋ย การปลิดผล และปัจจัยอื่นๆ อีกมากมาย ในที่นี้ใคร่ขอแนะนำเรื่องการห่อผล นับว่ามีความสำคัญมากในการผลิตมะม่วงคุณภาพดี นอกจากป้องกันแมลงวันผลไม้แล้ว ยังทำให้มะม่วงมีผิวและสีที่สวยงาม ผลมีน้ำหนักเพิ่มมากขึ้น ผลแก่ช้าลง ผลไม่ค่อยร่วงหล่นเสียหายและปราศจากสารเคมี จำหน่ายได้ราคา อายุของผลมะม่วงที่เหมาะในการห่อผล ประมาณ 50-70 วัน สำหรับชนิดและสีของถุงห่อผลนั้น มีถุงกระดาษที่ผลิตขึ้นมาเฉพาะ จากการศึกษาวิจัยพบว่า พันธุ์มะม่วงที่ไม่ต้องการแสงแดดช่วยในการเปลี่ยนสีผิว หรือมะม่วงพันธุ์ที่สุกแล้วผิวผลสีเหลือง เช่น มะม่วงนวลคำ ควรใช้ถุงชนิดสีน้ำตาล แต่ด้านในสีดำ ส่วนมะม่วงที่ต้องการแสงแดดช่วยในการเปลี่ยนสีผิว เช่น พันธุ์เออวินส์ พันธุ์ปาล์มเมอร์ พันธุ์อาร์ทูอีทู ควรใช้ถุงห่อสีขาว การห่อผลมีอิทธิพลทำให้ความหวานของผลลดลงบ้าง และก็สามารถเพิ่มความหวานและความกรอบของผลมะม่วงได้ โดยการฉีดพ่นปุ๋ยทางใบ สูตร 13-0-46 ฉีดพ่น 1-2 ครั้ง ในระยะเปลือกหุ้มเมล็ดแข็งแล้ว สนใจสอบถามข้อมูลการปลูกมะม่วงบนพื้นที่สูงได้ที่ ผศ. ดำเกิง ป้องพาล โทรศัพท์ (081) 595-8768 คุณสานิตย์ นิรพาธ นักวิชาการไม้ผล โทรศัพท์ (089) 951-4153 และขอขอบคุณ ข้อมูลจาก งานพัฒนาและส่งเสริมการผลิตไม้ผล มูลนิธิโครงการหลวง