ในแต่ละภาคของประเทศไทย ย่อมมีสภาพภูมิประเทศและภูมิอากาศที่แตกต่างกันไป ความเหมาะสมในการปลูกพืชแต่ละชนิดให้อุดมสมบูรณ์ มีผลผลิตดีและได้คุณภาพ ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า สภาพภูมิประเทศและภูมิอากาศที่แตกต่าง มีส่วนทำให้ผลผลิตในแต่ละพื้นที่มีจุดเด่นที่ต่างกัน

แตงโม-ท่าอุเทน เป็นไม้ผลชนิดหนึ่งที่รสชาติขึ้นชื่อของจังหวัดนครพนม และอำเภอท่าอุเทน เป็นอำเภอที่ปลูกแตงโมมากที่สุดของจังหวัด

เท่า ที่ทราบจากเกษตรกร แต่ไม่เป็นที่แน่ชัดถึงสาเหตุของรสชาติแตงโมที่หวานกรอบ เป็นเพราะพื้นที่ปลูกเป็นวัสดุที่ไม้ผลชนิดนี้ชอบ คือ ดินทรายเม็ดใหญ่ ดินดง ทรายดำ มีกรวดบ้างเล็กน้อย แต่ก็ยังไม่พบว่า แตงโม-ท่าอุเทน จะไม่เป็นที่ยอมรับ เพราะปัจจุบันแตงโมเกินกว่าครึ่งที่วางจำหน่ายในตลาดไท ซึ่งเป็นแหล่งซื้อขายสินค้าทางการเกษตรขนาดใหญ่ เป็นแตงโมที่รับมาจากอำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม

หาก ไม่ใช่คนพื้นที่อำเภอท่าอุเทนแล้ว อาจนึกภาพไม่ออก เพราะแม้จะซอกแซกการเดินทาง ผ่านหมู่บ้านและตำบลในเขตพื้นที่อำเภอท่าอุเทน จะพบแต่พื้นที่ทำสวนไม้ผลชนิดอื่น หรือที่พบมากที่สุดคือ การทำสวนยางพารา หากจะมองหาสวนแตงโมยังเป็นเรื่องยาก ต้องคนท้องถิ่นเท่านั้น จึงจะชี้เป้าได้ถูกจุด ว่าตรงไหนเป็นบริเวณทำสวนแตงโม

เทคโนโลยีชาวบ้าน มีนัดกับ คุณผล สมพร เกษตรกรทำสวนแตงโม ที่พื้นเพเดิมเป็นเกษตรกรมายาวนาน แต่ไม่ได้ทำสวนแตงโมตั้งแต่แรกเริ่ม คุณผลบอกกับเราว่า เขาและครอบครัวทำนาในพื้นที่ลุ่มมีน้ำขัง ส่วนพื้นที่ที่เป็นเนินสูง เขาเลี้ยงวัว และใช้เวลาว่างรับจ้างเก็บค่าไฟฟ้าให้กับหน่วยงานภาครัฐ รายได้ไม่น้อย แต่ก็ไม่มากถึงกับมีเก็บสะสมจนเหลือใช้เป็นระยะเวลานาน

“พอ สวนยางพาราเริ่มกระจายเพิ่มมากขึ้นในพื้นที่ภาคอีสาน ผมก็ทำสวนยางพารา ในช่วง 1-2 ปีแรกของการทำสวนยางพารา มีพื้นที่ว่างจำนวนมาก สามารถปลูกพืชได้หลายชนิด สำหรับผมก็มองหาพืชปลูกเพิ่มรายได้เช่นกัน เมื่อเห็นบางพื้นที่ปลูกแตงโม มีพ่อค้ามารับซื้อถึงสวน เพียง 3 เดือน ก็เก็บผลผลิตได้ ทั้งยังปลูกหมุนเวียนในพื้นที่ได้อีก”

คุณ ผลไม่มีประสบการณ์และความรู้ในการปลูกแตงโม แต่ก็ไขว่คว้าความรู้ด้วยการตามเพื่อนเกษตรกรใกล้บ้าน ไปดูการปลูกแตงโมกับเพื่อนบ้านใกล้เคียง เริ่มจากความสงสัยว่าปลูกอย่างไรและขายอย่างไร สิ่งที่คุณผลเห็นคือ หลังการปลูกและเก็บเกี่ยวเสร็จ มีรถเข้ามารับซื้อถึงสวน เกษตรกรเหล่านั้นทำหน้าที่เพียงปลูก ดูแล เก็บผลผลิต คัดเลือกผลผลิต จากนั้นก็รอจำหน่าย ซึ่งแตงโมจากสวนทุกลูกนำมาขายเป็นราคาได้ทั้งหมด

ขั้น ตอนการปลูกแตงโมในเขตอำเภอท่าอุเทน เริ่มต้นไม่ต่างกัน เกษตรกรสวนแตงโมเกือบทั้งหมด ซื้อเมล็ดพันธุ์จากพ่อค้าคนกลาง ซึ่งเป็นตัวแทนรับซื้อ ส่งขายยังตลาดไท เป็นการการันตีว่า ผลผลิตที่ได้ หากได้คุณภาพตามที่ตลาดต้องการ จะรับซื้อตามราคาซื้อจากสวน ส่วนผลผลิตที่น้ำหนักไม่ได้ตามที่ตลาดต้องการ ก็ขึ้นกับเจ้าของสวนว่าจะจำหน่ายให้กับพ่อค้าหรือแม่ค้าทั่วไป ที่เข้ามารับซื้อถึงสวนเช่นกันในราคาเท่าไหร่ ดังนั้น จึงไม่ต้องกังวลว่าจะขายได้หรือไม่

สวน แตงโมของคุณผล แรกเริ่ม 1-2 ปีแรกที่เริ่มปลูก คุณผลปลูกแทรกในสวนยางพารา ดูแลไปตามที่เพื่อนบ้านเกษตรกรด้วยกันแนะนำ ผลผลิตยังไม่ดีเท่าที่ควร แต่ก็ไม่ถึงกับขาดทุน กระทั่งยางพาราเริ่มเข้าสู่ปีที่ 3 ให้ร่มเงา ทำให้ไม่สามารถปลูกพืชแซมได้ คุณผลจึงเริ่มปลูกแตงโมเต็มพื้นที่ 23 ไร่

ระบบ การปลูกของเกษตรกรสวนแตงโมในอำเภอท่าอุเทน เป็นลักษณะการปลูกแบบเหลื่อมกันในแต่ละสวน เพื่อให้ได้ผลผลิตที่ไม่ตรงกัน และมีแตงโมออกจำหน่ายตลอดปี ส่วนเมล็ดพันธุ์ ซื้อจากพ่อค้าคนกลางรายใหญ่ ซึ่งทำหน้าที่รับซื้อคืนด้วย

แตงโมที่คุณผลปลูก มี 5 สายพันธุ์ คือ แฮปปี้แฟมิลี่ ไดอาน่า ตอร์ปิโด ซอนย่า และเหลืองสีจันทร์

เมล็ดพันธุ์ที่ซื้อ ราคาอยู่ระหว่างเมล็ดละ 1.25-3 บาท

คุณ ผลอธิบายว่า เมื่อซื้อเมล็ดพันธุ์มาแล้ว ต้องนำมาเพาะกล้าในกระบะเพาะกล้าก่อน อัตรารอดของกล้าแตงโม 90 เปอร์เซ็นต์ ระหว่างที่เพาะกล้า ให้ไถดินตากแดดไว้ หว่านปูนขาวให้ทั่ว ป้องกันเชื้อรา และขึ้นแปลงปลูก ยกร่องสูง 30 เซนติเมตร ระยะห่างระหว่างร่องอยู่ที่ 6 เมตร หรือ 6.50 เมตร ขึ้นกับผู้ปลูก

แต่ สำหรับแปลงปลูก คุณผลใช้ระยะห่างระหว่างร่องที่ 6.50 เมตร เพื่อสะดวกต่อการเดินแปลงใส่ปุ๋ยและเก็บผลผลิต หลุมปลูกห่างกัน 60 เซนติเมตร ใช้ผ้าพลาสติกหน้ากว้าง 1.20 เมตร คลุม เจาะรูตรงหลุมปลูก เดินสายยางตามแนวยกร่อง เจาะรูสำหรับรดน้ำตรงหลุมปลูก

เมื่อ กล้าโต ประมาณ 7-9 วัน ให้นำกล้าลงปลูก ก่อนปลูกใช้ปุ๋ยคอก ประมาณ 1 ช้อนโต๊ะ รองก้นหลุม จากนั้นให้น้ำเฉพาะตอนเช้า ประมาณ 2 ชั่วโมง ต่อ 20 ไร่ เพิ่มให้น้ำเช้าและเย็นเมื่อสังเกตเห็นแตงโมติดลูก ส่วนปุ๋ยให้ทุกๆ 2 วัน

“เมื่อ สังเกตเห็นแตงโมออกดอกและติดผล หากติดผลมาก ให้ปลิดผลทิ้งบ้าง เพื่อให้ผลแตงโมใหญ่และสวย ขายได้ราคาดี และควรเพาะลงแปลงให้เสร็จพร้อมกัน เพื่อเก็บผลผลิตในคราวเดียวกัน”

คุณ ผลบอกด้วยว่า การดูแลรักษาสวนแตงโม ทำไม่ยาก แต่ควรหมั่นสังเกตแมลงศัตรูพืชเป็นระยะ แตงโมเป็นพืชไม่ชอบน้ำ แต่ต้องให้น้ำมากในช่วงติดดอกออกผล ซึ่งปัญหาในการปลูกช่วงฤดูฝน คือ เชื้อรา ส่วนฤดูร้อนก็ต้องระวังเพลี้ยไฟ ซึ่งข้อควรระวังเหล่านี้ หากให้น้ำ ให้ปุ๋ย ตามความเหมาะสมก็ช่วยลดปัญหาโรคและแมลงศัตรูพืชได้

รอบ การปลูกแตงโม ตั้งแต่เพาะกล้าจนถึงเก็บเกี่ยวผลผลิตจำหน่าย ใช้เวลาประมาณ 90 วัน จึงเป็นการปลูกพืชทำเงินระยะสั้น ซึ่งคุณผลบอกว่า หลังการเก็บเกี่ยวทุกครั้งจะต้องไถดินตากแดดทิ้งไว้ และย้ายแหล่งปลูก โดยเฉพาะในช่วงฤดูร้อน ซึ่งดินอุ้มน้ำได้น้อย ต้องย้ายที่ปลูกลงพื้นที่นา หลังจากเก็บเกี่ยวข้าวเสร็จ เพื่อใช้นาเป็นที่กักเก็บน้ำสำหรับปลูกแตงโม

ใน แต่ละครั้งของการเก็บเกี่ยว คุณผลต้องจ้างแรงงานเก็บ เพื่อให้ทันต่อการจำหน่าย โดยจะคัดแตงโมที่มีน้ำหนักมาก ตามความต้องการของตลาดไว้ส่วนหนึ่ง และแตงโมตกเกรด หรือแตงโมที่น้ำหนักไม่ถึงเกณฑ์ (ผลเล็ก) ไว้อีกส่วนหนึ่ง ส่วนที่ได้น้ำหนักตามความต้องการของตลาดกลาง (ตลาดไท) จะมีรถบรรทุกเข้ามาซื้อถึงสวน ส่วนแตงโมตกเกรด จะเป็นพ่อค้าที่รับซื้อทั่วไปเข้ามาซื้อถึงสวนเช่นกัน

นอก จากนี้ คุณผลยังแนะเทคนิคการเก็บเกี่ยวผลแตงโม ว่าควรรอให้แดดตอนเช้าออกสักนิดก่อนลงมือเก็บ เพราะจะช่วยลดอัตราการแตกของผลแตงโมลงได้

ราคารับซื้อจากสวน

พันธุ์แฮปปี้ แฟมิลี่ หรือแตงโมไร้เมล็ด ขายได้ราคา 12 บาท ต่อกิโลกรัม

พันธุ์ไดอาน่า ราคา 10 บาท ต่อกิโลกรัม

พันธุ์ตอร์ปิโด ราคา 8 บาท ต่อกิโลกรัม

พันธุ์ซอนย่า ราคา 8 บาท ต่อกิโลกรัม

และพันธุ์เหลืองสีจันทร์ ราคา 9 บาท ต่อกิโลกรัม

สำหรับ แตงโมตกเกรด ซึ่งมีพ่อค้าคนกลางเข้ามารับจากสวนไปขายปลีกอีกทอดนั้น คุณผลขายได้ตามขนาดของผล เช่น ผลน้ำหนัก 3 กิโลกรัมขึ้นไป ราคากิโลกรัมละ 5 บาท ส่วนผลที่น้ำหนักไม่เกิน 3 กิโลกรัม ขายได้กิโลกรัมละ 3 บาท แต่ผลผลิตแตงโมในแต่ละปีไม่เคยเหลือทิ้งให้คุณผลเสียใจ แม้กระทั่งแตงโมผลแตก คุณผลก็ยังได้ประโยชน์ โดยนำไปหมักเป็นน้ำหมักชีวภาพใช้ภายในสวนได้

ปริมาณ ผลผลิตแตงโม แต่ละรอบการผลิต อยู่ที่ 2.5 ตัน ต่อไร่ เมื่อระยะเวลาต่อรอบการผลิตน้อย ทำให้คุณผลสามารถปลูกแตงโมได้ปีละหลายรอบ ซึ่งถือว่าเป็นรายได้ของครอบครัวได้มากทีเดียว สอบถามเพิ่มเติมที่ คุณผล สมพร โทร. (090) 193-4173