มีข้อสงสัยว่า ต้นไม้ที่เป็นประเภทผสมตัวเอง กับผสมข้าม นั้นเป็น

อย่างไร ทำไมจึงเป็นเช่นนี้ และมีข้อดี ข้อเสีย แตกต่างกันอย่างไร ขอคำอธิบายด้วย

สิ่งมีชีวิตทุกชนิดในโลก ต้องมีการผสมพันธุ์ และขยายพันธุ์ เพื่อสืบ

ทอดเผ่าพันธุ์ให้อยู่ยืนยาวต่อไป ทั้งนี้ วิธีขยายพันธุ์พืชนั้น มีการปรับตัวและมีการวิวัฒนาการมานานนับล้านๆ ปี การผสมข้าม หมายถึงการผสมเกสรข้ามต้น ประโยชน์ที่เกิดขึ้น สามารถรวบรวมพันธุกรรมดีๆ จากหลายๆ ต้นมารวมไว้ในต้นเดียว ทำให้เกิดพืชพันธุ์ดีขึ้นได้ในสภาพธรรมชาติ พืชชนิดนี้มีข้าวโพดเป็นตัวอย่าง ตำแหน่งของดอกเพศผู้อยู่ที่ยอดของลำต้น ส่วนดอกเพศเมีย หรือ ฝักข้าวโพด มีไหมเป็นเส้นฝอยสีขาวหรือสีทอง ทำหน้าที่คอยรองรับเกสรเพศผู้ที่ร่วงลงมา หรือปลิวมาจากที่อื่นอยู่ข้างลำต้น ตํ่าลงมาประมาณ 30-40 เซนติเมตร เนื่องจากตำแหน่งทั้งสองเพศอยู่ห่างกัน จึงเปิดโอกาสให้เกิดการผสมข้ามต้น หรือรับละอองเกสรเพศผู้จากต้นอื่นได้ง่ายขึ้น แต่ก็มีข้อเสียคือเกิดการกลายพันธุ์ได้ง่าย ส่วนพืชผสมตัวเอง มีข้าวเป็นตัวอย่าง เนื่องจากโครงสร้างของดอกข้าว ที่พัฒนาต่อไปเป็นเมล็ด ประกอบไปด้วย เกสรเพศเมีย 2 อัน ต่อมาฝ่อไป 1 อัน ส่วนอับละอองเกสรเพศผู้มีก้านยาว จำนวน 6 อัน ห่อไว้ด้วยกลีบดอก 2 อัน เมื่อเริ่มการผสมเกสรแล้ว กลีบดอกจึงเปิดอ้าออก ป้องกันไม่ให้มีการ ปนเปื้อนเกสรเพศผู้จากต้นอื่น หรือดอกอื่น อย่างไรก็ตาม หากเกิดการปนเปื้อนขึ้น แต่ไม่เกิน 2-4 เปอร์เซ็นต์ เท่านั้น โดยมีแมลงเป็นตัวนำพา ข้อดี คือสามารถดำรงเผ่าพันธุ์ไว้ได้อย่างยาวนาน ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดเจน กรณีของข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 ที่ยังคงรักษาความหอมไว้ได้อย่างยั่งยืนและยาวนาน มาจนถึงปัจจุบัน