ผมได้รับคำตอบสูตรน้ำหมักแล้วในฉบับที่ 285 : 15 เมษายน 2545 ด้วยความขอบคุณยิ่ง แต่ยังไม่ทราบชื่อปุ๋ยทริปเปิ้ลซูเปอร์ฟอสเฟต เพราะไม่เคยได้ยินมาก่อน ผมจะใช้หินฟอสเฟตแทนได้หรือไม่ และขอถามเพิ่มเติมดังนี้ 

1.  ปุ๋ยน้ำหมัก จะมีระยะเวลาการใช้หรือไม่ หรือเก็บไว้นาน 2-3 เดือน จะเสื่อมคุณภาพหรือไม่ 
2.  ถ้าใช้ปุ๋ยน้ำหมักแล้วจะใช้ปุ๋ยเคมีหรือปุ๋ยหมักร่วมด้วยได้หรือไม่ และจะใช้เดือนละ 2 ครั้ง จะเป็นผลดีและผลเสียอย่างไร

    ปุ๋ยทริปเปิ้ลซูเปอร์ฟอสเฟต เป็นปุ๋ยเคมีชนิดปุ๋ยเดี่ยว หมายความว่า มีเนื้อธาตุอาหารพืชเพียงชนิดเดียว คือธาตุฟอสฟอรัส ถ้าหากคุณซื้อปุ๋ยชนิดนี้จากตลาด 100 กิโลกรัม จะมีธาตุฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์หรือพืชนำไปใช้ประโยชน์ได้เพียง 45-46 เปอร์เซ็นต์ น้ำหนักที่เหลือคือ สารตัวเติม ได้แก่ เม็ดทราย หรือดินละเอียด ประโยชน์ของธาตุฟอสฟอรัสจะช่วยกระบวนการเร่งการสร้างราก เร่งให้พืชออกดอกติดผลได้ดีขึ้น ธาตุฟอสฟอรัสที่หาได้ง่าย คือได้จากกระดูกป่น หรือหินฟอสเฟตก็ตาม ถามว่าจะใช้ปุ๋ยทริปเปิ้ลซูเปอร์ฟอสเฟตทดแทนกระดูกป่นในปุ๋ยน้ำหมักจะได้หรือไม่ ขอตอบว่าใช้ได้ครับ แต่ควรใช้ในอัตราต่ำ ไม่เกิน 1 กิโลกรัม ต่อน้ำ 200 ลิตร ผมขอแนะนำว่า ใส่ลงในดินจะได้ผลดีกว่า ทั้งนี้จะใส่เท่าใดนั้นหากจะให้ตอบได้แม่นยำ จำเป็นต้องเก็บตัวอย่างดินมาวิเคราะห์ว่า ดินในสวนของคุณมีความอุดมสมบูรณ์มากน้อยเพียงใด มีธาตุใดมากและมีธาตุใดต่ำ แล้วใส่ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดินจึงจะได้ผลดีที่สุด แหล่งที่จะช่วยคุณได้ คือที่สถานีพัฒนาที่ดิน กรมพัฒนาที่ดิน หรือสำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตร เขตที่ 8 จังหวัดสงขลา กรมวิชาการเกษตร หรือ คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ สามารถติดต่อสอบถามได้ในวันเวลาราชการ 

1.  ปุ๋ยน้ำหมักมีอายุการใช้งานไม่เกิน 3 เดือน หากเกิน 3 เดือน ไปแล้ว จะเสื่อมคุณภาพใช้ไม่ได้ผล 
2.  เมื่อใช้ปุ๋ยน้ำหมักแล้วคุณยังสามารถใช้ปุ๋ยทางดินได้เป็นปกติหรือลดอัตราปุ๋ยทางดินลงบ้างก็ได้ เกษตรกรแถบจังหวัดจันทบุรี จะลดปุ๋ยทางดินลง 1 ใน 3 ส่วน เท่านั้น เนื่องจากค่าวิเคราะห์ธาตุอาหารในปุ๋ยน้ำหมักมีปริมาณต่ำมาก จึงไม่พอเพียงที่จะเป็นธาตุอาหารพืชได้ ส่วนที่มีประโยชน์กับพืชคือ กรดแอมมิโน และฮอร์โมน บางชนิดเท่านั้นที่ไม่มีอยู่ในปุ๋ยเคมีหรือปุ๋ยอื่น ๆ การใช้เดือนละ 2 ครั้ง ไม่มีผลเสียแต่อย่างใด สิ่งสำคัญก่อนนำน้ำหมักไปใช้ต้องเจือจางในน้ำสะอาด ในอัตรา 1:1,000 สำหรับฉีดพ่นที่ใบและทรงพุ่ม ส่วนรดลงดินให้ใช้อัตรา 1:500 จะได้ผลดี