ผมมีความสนใจการเพาะหรือการปลูกเห็ดหัวลิง จึงขอเรียนถามว่า มีวิธีเพาะอย่างไร การใช้ประโยชน์นั้นมีอะไรบ้าง และขอข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับเห็ดหัวลิงได้จากที่ไหน ผมขอเรียนถามปัญหาเพียงเท่านี้ หวังว่าคงได้รับคำอธิบายจากคุณหมอเกษตรอย่างละเอียด

    เห็ดหัวลิง หรือ เห็ดภู่มาลา ในประเทศจีนเรียกว่า เห็ดเหอโถวกู ประวัติของเห็ดหัวลิง ตามเอกสารวิชาการระบุว่า มีแหล่งกำเนิดอยู่ในเมือง เหอหลงเจียง ประเทศจีน ส่วนในประเทศไทยมีชาวจีนชื่อ นายฮั่งจง แซ่หลู นำเข้ามาเพาะครั้งแรกที่ดอยแม่สลอง อำเภอแม่จัน จังหวัดเชียงราย ในระยะแรกนำมาใช้ประโยชน์ทางด้านสมุนไพรรักษาโรคกระเพาะอาหารและลำไส้เล็ก รูปร่างของเห็ดหัวลิงมีลักษณะทรงกลม เป็นเส้นฟูคล้ายภู่มาลาของทหาร สีขาวสะอาด และมีกลิ่นหอมคล้ายเห็ดนางรม ขนาดเฉลี่ย 8-10 ดอก ต่อกิโลกรัม ค่าวิเคราะห์สารอาหารในเห็ดแห้ง 100 กรัม ประกอบด้วย โปรตีน 26.3 กรัม ไขมัน 4.2 กรัม คาร์โบไฮเดรต 44.9 กรัม ใยเซลลูโลส 4.2 กรัม ธาตุฟอสฟอรัส 856 มิลลิกรัม ธาตุเหล็ก 18 มิลลิกรัม แคลเซียม 2 มิลลิกรัม วิตามิน บี 1 0.69 มิลลิกรัม วิตามิน บี 2 1.89 มิลลิกรัม และพลังงาน 323 กิโลแคลอรี ลักษณะนิสัยของเห็ดหัวลิงจะเจริญเติบโตของเส้นใยได้ดีที่อุณหภูมิ 23-32 องศาเซลเซียส อุณหภูมิกระตุ้นให้เกิดดอกที่ 15-28 องศาเซลเซียส ความชื้นสัมพัทธ์ 70-90 เปอร์เซ็นต์ และให้ผลผลิตได้ดีในช่วงระหว่างเดือนกันยายน ไปจนถึงเดือนตุลาคมของทุกปี วิธีเพาะเห็ดหัวลิง สูตรอาหารถุงก้อนเชื้อที่พัฒนาโดย สถาบันเทคโนโลยีราชมงคลน่าน ประกอบด้วย ขี้เลื่อยไม้ยางพารา หรือขี้เลื่อยไม้เบญจพรรณ น้ำหนัก 100 กิโลกรัม หมักไว้เป็นเวลา 2 เดือน รำละเอียด 3 กิโลกรัม และน้ำตาลทราย 2 กิโลกรัม นำวัสดุทั้ง 3 คลุกเคล้าให้เข้ากัน เติมน้ำจนมีความชื้นประมาณ 50-60 เปอร์เซ็นต์ ทดลองโดยกำส่วนผสมของอาหารเพาะเห็ดถุงให้แน่นแล้วคลายมือออก หากอาหารเพาะเห็ดแตกกระจายออกนับว่าใช้ได้ นำส่วนผสมอาหารบรรจุลงในถุงเพาะเห็ดทนความร้อน ขนาด 6 x 12 นิ้ว อัดขี้เลื่อยพอแน่น หรือให้ได้น้ำหนัก 8-10 ขีด ต่อถุง สวมคอขวดพลาสติก พับส่วนปลายถุง แต่งให้เรียบร้อย รัดด้วยยางหนังสติ๊ก ปิดจุดด้วยสำลีและครอบด้วยกระดาษ หรือฝาจุกพลาสติกสำเร็จรูปชนิดใดชนิดหนึ่ง นำเข้าหม้อนึ่งฆ่าเชื้อ จนครบกำหนดทิ้งให้เย็น แล้วใส่เชื้อเห็ดที่เลี้ยงในขวดด้วยเมล็ดข้าวฟ่าง ถุงละ 15-20 เมล็ด รีบปิดปากถุง ระวังห้องใส่เชื้อเห็ดอย่าให้มีลมพัดแรง นำเข้าเก็บในห้องบ่มเส้นใยนาน 2-2 เดือนครึ่ง เส้นใยจะเดินเต็มถุง จากนั้นจึงเปิดถุงเห็ดในช่วงที่มีอากาศเย็น ในโรงเรือนที่ปูพื้นด้วยทรายและรดน้ำพอชุ่ม วางเรียงถุงตามแนวนอนซ้อนทับกัน หันปากถุงไปด้านที่เข้าเก็บดอกเห็ดได้สะดวก พ่นน้ำเป็นฝอยขนาดเล็กวันละ 1-2 ครั้ง ในช่วงที่อากาศแห้ง ครบ 10-15 วัน จะเริ่มให้ดอกเห็ดและเก็บดอกได้ 2 รุ่น เฉลี่ยให้น้ำหนัก 280-290 กรัม ต่อถุง เห็ดหัวลิง หรือเห็ดภู่มาลา แม้ว่านิยมใช้ในทางสมุนไพรมาก่อน แต่ในปัจจุบันได้นำมาใช้ประกอบอาหารมากขึ้น โดยเฉพาะในฮ่องกง ไต้หวัน หรือแม้แต่ในจีนแผ่นดินใหญ่ก็ตาม แหล่งข้อมูลที่ต้องการศึกษาเพิ่มเติม ติดต่อสอบถามได้ที่ สถาบันเทคโนโลยีราชมงคลน่าน จังหวัดน่าน โทร. (054) 710-259 ต่อ 1160, 1161 หรือสมาคมนักวิจัยและเพาะเห็ดแห่งประเทศไทย สำนักวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพ กรมวิชาการเกษตร จตุจักร กทม. 10900 โทร. (02) 579-8558 ในวันและเวลาทำการ