ผมสนใจจะเลี้ยง ปลาหมอไทย เพื่อเป็นรายได้เสริมให้กับครอบครัว เพราะมองเห็นว่าเนื้อปลามีรสชาติดี ตลาดต้องการ แต่ผมยังขาดข้อมูลเกี่ยวกับการเลี้ยงปลาชนิดนี้ จึงขอเรียนถามคุณหมอเกษตรว่าจะมีวิธีปฏิบัติอย่างไร เพื่อการเพาะเลี้ยงปลาหมอไทยให้ได้ผลดี

    ปลาหมอไทย พบเห็นทั่วไปในแหล่งน้ำจืดทุกภูมิภาคของประเทศ นอกจากนี้ ยังสามารถเจริญเติบโตได้ดีในน้ำกร่อยอีกด้วย ปลาหมอไทยมีชื่อเรียกแตกต่างกันไปตามท้องถิ่น ภาคตะวันออกเฉียงเหนือเรียกว่า ปลาสะเด็ด ภาคเหนือเรียกว่า ปลาเข็ง ภาคใต้เรียกว่า ปลาอีแกปูยู โดยรวมแล้วมักเรียกว่า ปลาหมอไทย มีลำตัวค่อนข้างแบน สีน้ำตาลดำ หรือน้ำตาลคล้ำ ส่วนท้องสีขาวหรือเหลืองอ่อน ลำตัวมีเกล็ดแข็ง กระพุ้งแก้มเป็นหนามหยัก และแหลมคม ใช้เป็นอวัยวะสำหรับปีนป่ายได้ดี ส่วนโคนหางมีจุดกลมดำ เพศเมียมีขนาดใหญ่กว่าเพศผู้ ในฤดูวางไข่ปลาเพศเมียท้องจะอูมเป่งมองเห็นชัดเจน สถานที่เหมาะสำหรับเลี้ยงปลาหมอไทย ควรอยู่ใกล้แหล่งน้ำไม่ว่าจะเป็นแม่น้ำลำคลองหรือระบบน้ำชลประทานก็ตาม ดินที่ใช้ทำบ่อ เนื้อดินต้องเป็นดินเหนียวหรือดินเหนียวปนทราย สามารถเก็บกักน้ำได้ไม่น้อยกว่า 4-6 เดือน ในรอบหนึ่งปี การเตรียมบ่อ ให้ปฏิบัติวิธีเดียวกับการเตรียมบ่อเลี้ยงปลานิล ปลาตะเพียน หรือปลาน้ำจืดอื่น ๆ คือขุดบ่อขนาด 1 งานไปจนถึง 2 ไร่ เป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ลึก 1 เมตร 50 เซนติเมตร นำดินจากก้นบ่อเสริมคันให้แน่นหนา ปรับความเป็นกรดของดินด้วยปูนขาว อัตรา 60-100 กิโลกรัม ต่อไร่ ขณะดินยังชื้นอยู่จากนั้นจึงสูบน้ำเข้าบ่อ วิธีป้องกันไม่ให้ศัตรูของปลาเข้ามากินลูกปลาที่ปล่อยลงในบ่อ ให้ใช้ไนลอนสีฟ้าผูกรัดปลายท่อสูบน้ำด้านใดด้านหนึ่งจึงจะปลอดภัย เพิ่มระดับน้ำให้ลึก 0.8-1 เมตร ขังน้ำไว้ประมาณสองสัปดาห์เพื่อให้ฤทธิ์ของปูนหมดไป หากเป็นบ่อเก่าให้สูบน้ำออกจนแห้งหลังจากจับปลารุ่นก่อนไปแล้ว หว่านปูนขาวอัตราเดียวกันกับการใส่ลงในบ่อที่ขุดขึ้นใหม่ เก็บวัชพืชออกจากบ่อจนสะอาดพร้อมกำจัดศัตรูปลาออกอย่าให้มีเหลืออยู่ในบ่อปลา ตากบ่อไว้นาน 2-3 สัปดาห์ เมื่อครบกำหนดเวลาแล้วจึงสูบน้ำเข้าบ่อระดับลึก 0.8-1 เมตร เนื่องจากปลาหมอไทยปีนป่ายเก่ง จำเป็นต้องล้อมบ่อด้วยตาข่ายไนลอนสีฟ้าให้รอบ ในระยะแรกต้องใส่ปุ๋ยคอกลงในบ่อเพื่อให้เกิดแพลงก์ตอนที่เป็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก ซึ่งเป็นอาหารของปลาอย่างดี ด้วยการหว่านปุ๋ยคอก อัตรา 80-100 กิโลกรัม ต่อขนาดบ่อ 1 ไร่ ต่อมาไม่ช้าน้ำจะเกิดสีเขียว แล้วปล่อยลูกปลาขนาดลำตัวยาว 2-3 เซนติเมตร อัตรา 50 ตัว ต่อตารางเมตร การปล่อยลูกปลาจากถุงพลาสติกอัดออกซิเจน ควรปล่อยให้ช่วงเช้าหรือเย็น ให้นำถุงปลาแช่น้ำในบ่อเลี้ยงปลาไว้ประมาณ 30 นาที เพื่อปรับอุณหภูมิของน้ำในถุงกับน้ำในบ่อใกล้เคียงกัน แล้วจึงเปิดปากถุงปล่อยลูกปลาออกอย่างช้า ๆ โอกาสรอดตายจะสูงกว่า ปล่อยลูกปลาออกจากถุงบรรจุลงน้ำทันที ในกรณีบริเวณที่หาพ่อแม่พันธุ์ได้ง่ายแนะนำให้เพาะขยายพันธุ์ด้วยตนเอง ด้วยวิธีนำปลาเพศผู้และเพศเมียที่เป็นหนุ่มและสาวเต็มที่ลงผสมพันธุ์กันในกระชัง แช่ในน้ำลึก 30-50 เซนติเมตร ขนาดบรรจุพ่อแม่พันธุ์ได้ 10-20 คู่ พร้อมพลางแสงด้วยซาแรนสีดำหรือทางมะพร้าวอย่างใดอย่างหนึ่ง เมื่อเห็นปลาวางไข่หมดแล้วให้แยกพ่อแม่พันธุ์ ลูกปลาจะฟักออกเป็นตัวภายใน 4 วัน ปล่อยไว้ 1 วัน จึงเริ่มให้อาหารสำเร็จรูปชนิดผง หรือรำละเอียดผสมปลาป่น อัตรา 1 ต่อ 1 ให้กินเป็นเวลานาน 3-4 สัปดาห์ ต่อจากนั้นให้เลี้ยงด้วยอาหารเม็ดสำหรับเลี้ยงปลาดุกเล็กพิเศษ หรือปลาสดสับละเอียด เมื่อมีขนาดใหญ่ขึ้นจึงใช้อาหารปลาดุกเต็มวัยเลี้ยงต่อไป ปริมาณอาหารที่ให้ควรอยู่ระหว่าง 3-5 เปอร์เซ็นต์ ของน้ำหนักตัวปลา 2 เวลาเช้าและเย็น ให้หมั่นสังเกตอยู่เสมอ หากพบว่าปลากินอาหารเหลือมากต้องลดปริมาณลงบ้าง เพราะนอกจากจะสิ้นเปลืองโดยเปล่าประโยชน์แล้ว ยังทำให้น้ำในบ่อเน่าเสียอีกด้วย การรักษาความสะอาดน้ำในบ่อ ให้ถ่ายน้ำออกคราวละ 1 ใน 3 ของบ่อ เดือนละ 1-2 ครั้ง และให้สูบน้ำเข้าบ่อจนอยู่ในระดับปกติ ระยะเวลาการเลี้ยง จนสามารถจำหน่าย หรือบริโภคได้ภายในเวลา 4-5 เดือน หลังจากนำลูกปลาปล่อยลงในบ่อ ให้สูบน้ำออกจากบ่อ ที่มีระดับน้ำลึกไม่เกิน 50 เซนติเมตร และลากอวนจากริมบ่อด้านหนึ่งไปยังริมบ่ออีกด้านหนึ่ง จากนั้นใช้สวิงจับปลาใส่ลงในตะกร้า นำมาคัดขนาดเมื่อจับจนหมดบ่อจึงสูบน้ำออกจากบ่อ ลอกเลนและตากบ่อเพื่อฆ่าเชื้อโรค ก่อนใช้บ่อเลี้ยงปลาในรุ่นต่อไป โรคที่พบการระบาดในปลาหมอไทยคือ โรคจุดขาว เกิดจากเชื้อโปรโตซัวชนิดที่กินเซลล์ผิวหนังปลาเป็นอาหาร อาการมักพบว่า ปลามีจุดสีขาวขุ่นขนาดเท่าหัวเข็มหมุด กระจายอยู่ตามลำตัวและครีบ ทำให้ปลาผอมกินอาหารได้น้อย และไม่สมบูรณ์ วิธีป้องกัน ด้วยการรักษาความสะอาดน้ำในบ่อจะเป็นวิธีป้องกันที่ดีที่สุด แนวโน้มการเลี้ยงปลาหมอไทย ปัจจุบัน มีผู้นิยมบริโภคปลาชนิดนี้มากขึ้นตามลำดับ ตลาดส่งออกที่สำคัญคือประเทศมาเลเซีย ต้องการรายละเอียดอื่น ๆ สอบถามได้ที่ สำนักงานประมงอำเภอ หรือสำนักงานประมงจังหวัด ใกล้บ้านได้ ในวันและเวลาราชการครับ