ไปชมงานมหกรรมพืชสวนโลกฯ ที่จังหวัดเชียงใหม่ เมื่อสัปดาห์ที่ผ่านมา รู้สึกพอใจที่ได้ชื่นชมดอกทิวลิปที่นำมาแสดงไว้ในโรงเรือนแสดงพืชเมืองหนาว เลยถ่ายภาพไว้เป็นจำนวนมาก ผมมีข้อสงสัยอยู่อย่างหนึ่งคือ ปกติแล้วทิวลิปเป็นไม้ดอกของฮอลแลนด์ จะออกดอกตั้งแต่เดือนพฤษภาคมของทุกปีเป็นต้นไป แต่ทิวลิปที่นำมาแสดงที่พืชสวนโลกฯ เขาทำอย่างไร จึงออกดอกในเดือนตุลาคมไปจนถึงเดือนมกราคมได้

ทิวลิป ทราบหรือไม่ว่า มีถิ่นกำเนิดอยู่ในประเทศตุรกี และแถบอ่าวเปอร์เซียไปจนถึงประเทศคาซักสถาน ทิวลิป มีความหมายว่า ผ้าโพกศีรษะ มีการนำเข้าไปปลูกในทวีปยุโรป รวมถึงประเทศฮอลแลนด์ หรือเนเธอร์แลนด์ ตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2036 เป็นต้นมา และมีการพัฒนาพันธุ์อย่างต่อเนื่องมาโดยตลอด จึงทำให้ทิวลิปกลายเป็นสัญลักษณ์ของฮอลแลนด์มาจนถึงปัจจุบัน ทิวลิป เป็นพืชชนิดที่เรียกว่าหัวแท้ ซึ่งจะแตกต่างจากหัวหอมและว่านสี่ทิศ คือเมื่อตัดผ่าหัวหอมในแนวราบหรือตัดตามขวาง จะมองเห็นเป็นวงซ้อนทับกันหลายชั้น ความเป็นจริงวงซ้อนทับกันนั่นคือ กาบใบ หรือโคนใบและหากตัดตามขวางหัวทิวลิปกลับพบเพียงรอยสีขาวและใสที่บริเวณเดียวกันของหัวหอม ซึ่งจะเป็นบริเวณที่เกิดตาและพัฒนาต่อไปเป็นใบของทิวลิป ลักษณะทั่วไปของทิวลิปเป็นพืชหัวใบเลี้ยงเดี่ยว ใบเล็ก เรียวและยาว หนาและแข็ง ปลายใบแหลม เส้นใบขนานไปกับเส้นกลางใบ คล้ายใบตระกูลธัญพืช แทงใบออกสลับตรงข้ามกัน แต่ละต้นมีใบ 3-4 ใบ ความสูงวัดจากพื้นดินถึงปลายดอก ประมาณ 12-18 นิ้ว ดอกทิวลิปมีหลากสี เช่น สีแสด แดง ส้ม เหลือง ชมพู ขาว และลายสลับหลายสีในหนึ่งดอก ที่นิยมเรียกว่า โบรคเค่น ทิวลิป แต่สีที่เป็นที่สนใจคือดอกทิวลิปสีดำ ลักษณะการบานของดอก จะบานเพียงแย้มเท่านั้น กลีบดอกซ้อนกัน 2 ชั้น ชั้นละ 3 กลีบ เกสรตัวผู้สีเหลืองอ่อนหรือสีขาวก็พบได้มีอับละอองเกสร 6 อัน ส่วนเกสรตัวเมียมีขนาดใหญ่กว่าเกสรตัวผู้ อยู่ตอนกลางของดอกเป็นแท่งรูปสามเหลี่ยม ยาว 2-2.5 เซนติเมตร ถ้ากล่าวถึงทิวลิปของฮอลแลนด์แล้ว ทุกคนคงต้องนึกถึงสวนเคอเคนฮอฟ สวนนี้อยู่ที่เมืองลิซเซ่ ห่างจากกรุงอัมสเตอร์ดัม 29 กิโลเมตร เคอเคนฮอฟมีชื่อดังกระฉ่อนไปทั่วโลก มีทิวลิปหลากพันธุ์ที่ปลูกไว้ในสวนมากกว่า 7 ล้านต้น ที่นี่เริ่มโชว์ความสวยงามของดอกทิวลิปตั้งแต่เดือนมีนาคมไปจนถึงปลายเดือนพฤษภาคมของทุกปี กลับมาเล่าเรื่องทิวลิปในงานมหกรรมพืชสวนโลกเฉลิมพระเกียรติ 2549 ที่จังหวัดเชียงใหม่ ก่อนนำหัวทิวลิปมาที่เชียงใหม่ทางฮอลแลนด์ต้องส่งหัวพันธุ์ไปปลูกที่ประเทศนิวซีแลนด์ ซึ่งมีสภาพภูมิอากาศ โดยเฉพาะอุณหภูมิใกล้เคียงกับยุโรป แต่ทางซีกโลกใต้จะมีฤดูกาลตรงกันข้ามกับซีกโลกเหนือ

วงจรชีวิตของหัวทิวลิปในประเทศฮอลแลนด์ เริ่มปลูกหัวพันธุ์ทิวลิปในฤดูร้อนระหว่างเดือนมิถุนายนถึงเดือนกันยายน ระยะนี้อยู่ในช่วงการเจริญเติบโตทางลำต้นอย่างรวดเร็ว จากนั้นย่างเข้าฤดูใบไม้ร่วงระหว่างเดือนกันยายนถึงธันวาคม ทิวลิปจะเริ่มสะสมอาหาร ต่อจากนั้นย่างเข้าฤดูหนาว เป็นระยะพักตัวจนถึงเดือนกุมภาพันธ์ เมื่อย่างเข้าเดือนมีนาคมทิวลิปจะผลิใบและออกดอกโชว์ความสวยงามไปจนถึงเดือนพฤษภาคม ในช่วงดังกล่าวจึงไม่สามารถให้ดอกเพื่อนำมาโชว์ในงานมหกรรมพืชสวนโลกฯ ที่จังหวัดเชียงใหม่ ที่จัดขึ้นระหว่าง วันที่ 1 พฤศจิกายน 2549 จนถึง วันที่ 31 มกราคม 2550 ได้ ดังนั้น ทางฮอลแลนด์จึงวางแผนการผลิตทิวลิปที่จะนำมาโชว์ตามกำหนดเวลา จึงนำหัวพันธุ์ทิวลิปไปปลูกที่ประเทศนิวซีแลนด์ ในระหว่างเดือนธันวาคมถึงเดือนกุมภาพันธ์ ซึ่งอยู่ในช่วงฤดูร้อน ทิวลิปจะเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว เดือนมีนาคมถึงเดือนพฤษภาคมอยู่ในช่วงฤดูใบไม้ร่วง ทิวลิปจะสะสมอาหารในหัวพันธุ์อย่างเต็มที่ ผ่านฤดูหนาวระหว่างเดือนมิถุนายนถึงเดือนสิงหาคมเป็นระยะพักตัว อยู่ในระยะที่เหมาะสำหรับเก็บหัวทิวลิปพร้อมส่งกลับไปฮอลแลนด์ เก็บไว้ในห้องควบคุมอุณหภูมิที่ 5-10 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 4 สัปดาห์ ทิวลิปเริ่มผลิใบยาว 1-3 นิ้ว จากนั้นนำหัวพันธุ์ส่งต่อไปที่จังหวัดเชียงใหม่ในเดือนตุลาคมเก็บในห้องควบคุมอุณหภูมิ 5-15 องศาเซลเซียส ภายในเวลา 3 สัปดาห์ ทิวลิปจะออกดอกสะพรั่งสวยงามในปลายเดือนตุลาคมตามแผนที่กำหนดไว้ แต่เนื่องจากเดือนพฤศจิกายน เวลากลางวันอากาศร้อนจัดทำให้ต้นทิวลิปเหี่ยวเฉาภายในเวลาเพียง 1 สัปดาห์ ดังนั้น รุ่นต่อไปฮอลแลนด์จะส่งทิวลิปชุดที่สองมาถึงเชียงใหม่ วันที่ 11 ธันวาคม 2549 นี้ โดยวางแผนให้เก็บในห้องควบคุมอุณหภูมิได้ เพื่อช่วยยืดอายุให้ผู้ชมชาวไทยได้ชื่นชมในเวลายาวนานขึ้น