"...ให้ใช้หญ้าแฝกในการพัฒนาปรับปรุงบำรุงดิน ฟื้นฟูดินให้มีความอุดมสมบูรณ์และแก้ปัญหาดินเสื่อมโทรม ดำเนินการขยายพันธุ์ ทำให้มีกล้าหญ้าแฝกเพียงพอด้วย ที่สำคัญต้องไม่ลืมหน้าที่ของหญ้าแฝก ให้ความร่วมมือกับกรมพัฒนาที่ดิน ในการผลิตกล้าหญ้าแฝกและแจกจ่ายกลุ่มเป้าหมายที่ต้องการให้เพียงพอ...", "ในการอนุรักษ์ดินและน้ำ และเพื่อการรักษาดิน ให้ทุกหน่วยงานและหน่วยราชการที่มีศักยภาพในการขยายพันธุ์ให้ความร่วมมือกับกรมพัฒนาที่ดินในการผลิตกล้าหญ้าแฝกและแจกจ่ายกลุ่มเป้าหมายที่ต้องการให้เพียงพอ..."

พระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ณ ศาลาเริง วังไกลกังวล อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ วันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2546



ในภาวะปัจจุบันนี้จะเห็นได้ว่า อุบัติภัยเกิดขึ้นมากมาย ทั้งที่เกิดโดยธรรมชาติและเกิดขึ้นด้วยน้ำมือของมนุษย์ แต่อุบัติภัยที่เกิดขึ้นอยู่บ่อยครั้งและมีโอกาสเกิดขึ้นทุกปี นั่นคือ การเกิดภาวะน้ำท่วม น้ำป่าไหลหลาก เกิดการพังทลายของดิน บ้านเรือนถูกกระแสน้ำพัดพา รวมถึงการสูญเสียชีวิตของผู้คนมากมาย สิ่งที่เกิดขึ้นนั้นหากมีการป้องกันได้หรือลดการสูญเสียให้น้อยลง

นอกเหนือจากห้ามการตัดไม้ทำลายป่า การสร้างเขื่อนดินขนาดเล็กชั่วคราวหรือฝายแม้ว และที่สำคัญเป็นการป้องกันดินถล่มหรือลดการชะล้างของดินด้วยการปลูกหญ้าแฝก ดังพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

หญ้าแฝก เป็นพืชตระกูลหญ้าที่ขึ้นเป็นกอหนาแน่นอยู่ตามธรรมชาติ ขึ้นได้ในดินแทบทุกชนิด ตั้งแต่ที่ลุ่มจนถึงที่ดอน หญ้าแฝกมีลักษณะพิเศษหลายประการ ได้แก่ หญ้าแฝกมีการแตกหน่อรวมเป็นกอ เบียดกันแน่น ไม่แผ่ขยายด้านข้าง การแตกหน่อและใบใหม่ไม่ต้องดูแลรักษามาก ลำต้นมีข้อที่ลำต้นถี่ ขยายพันธุ์โดยวิธีการใช้หน่อและขยายพันธุ์ได้ตลอดทั้งปี ลักษณะของใบยาว ตัดและแต่งง่าย แข็งแรงและทนทานต่อการย่อยสลาย ระบบรากยาวสานกันแน่นช่วยในการอุ้มน้ำ บริเวณรากเป็นที่อาศัยของจุลินทรีย์ สามารถทนทานต่อสภาพต่างๆ หรือทนแล้งได้ดี ไม่มีโรคและแมลงรบกวน รากจะประสานติดต่อกันหนาแน่นเปรียบเสมือนม่านหรือกำแพงใต้ดิน สามารถเก็บกักน้ำและรักษาความชื้นในดินได้ดี ระบบรากหยั่งลึก 1.5-3 เมตร และรากแผ่ขยายกว้างรอบกอเพียง 50 เซนติเมตร ทำให้ไม่เป็นอุปสรรคต่อพืชที่ปลูกข้างเคียง



วิธีการปลูกหญ้าแฝก

การปลูกหญ้าแฝกสามารถปลูกได้หลายวิธีตามวัตถุประสงค์ของผู้ปลูก ได้แก่

ปลูกหญ้าแฝกในพื้นที่ลาดชัน

ควรปลูกหญ้าแฝกเป็นแถวแนวระดับขวางความลาดเทในต้นฤดูฝน โดยการทำแนวร่องปลูกตามแนวระดับ ใช้ระยะปลูก 5 เซนติเมตร ระยะห่างระหว่างแถวในแนวดิ่งไม่เกิน 2 เมตร หญ้าแฝกจะเจริญเติบโตแตกกอชิดกันภายใน 4-6 เดือน

ปลูกเพื่อควบคุมร่องน้ำ

วิธีนี้ใช้กล้าหญ้าแฝกในถุงพลาสติคที่มีการแตกกอและแข็งแรงดีไปปลูกในร่องน้ำเป็นแนวตรง หรือเป็นแนวลูกศรชี้ย้อนศรไปทิศทางน้ำไหล อาจใช้กระสอบทรายหรือก้อนหินช่วยทำคันเสริมฐานให้มั่นคงตามแนวระยะการปลูกหญ้าแฝก ระยะห่างระหว่างต้น 10 เซนติเมตร และระยะห่างระหว่างแนวปลูกไม่เกิน 2 เมตรตามแนวตั้ง หลังจากเกิดคันดินกั้นน้ำแล้วจะปลูกหญ้าแฝกต่อจากแนวคันดินเดิมแยกไปสองข้าง เพื่อเป็นการกระจายน้ำเข้าสู่พื้นที่เพาะปลูก

ปลูกเพื่อรักษาความชุ่มชื้นในสวนผลไม้

ควรปลูกหญ้าแฝกในสวนผลไม้ ปลูกในระยะที่ไม้ผลยังไม่โต หรือปลูกก่อนลงไม้ผล โดยปลูกหญ้าแฝกขนานไปกับแนวปลูกไม้ผล หรือปลูกในแนวครึ่งวงกลม ห่างจากแนวโคนไม้ผล 2.5 เมตร เมื่อไม้ผลยังเล็กสามารถตัดใบหญ้าแฝกคลุมโคนต้นเพื่อรักษาความชื้นและจะกลายเป็นอินทรียวัตถุต่อไป

ปลูกในพื้นที่ดอนที่ปลูกพืชไร่

เป็นวิธีการปลูกในที่ดอนที่ปลูกพืชไร่ โดยการขุดหลุมตามแนวระดับ ถ้าหากกล้าหญ้าแฝกเพาะชำในถุงจะใช้ระยะปลูก 10 เซนติเมตร หรือกล้าหญ้าแฝกรากเปลือยจะใช้ระยะปลูก 5 เซนติเมตร ควรใช้ปุ๋ยหมักรองพื้นก่อนปลูก หรือปลูกหญ้าแฝกเป็นแนวระหว่างแถวปลูกพืชไร่ และควรปลูกในสภาพดินที่มีความชุ่มชื้นในช่วงต้นฤดูฝน

ปลูกหญ้าแฝกในที่ราบหรือพื้นที่ลุ่ม

ในสภาพพื้นที่ราบหรือพื้นที่ลุ่มที่ปรับสภาพเป็นแปลงยกร่องเพื่อปลูกพืชนั้น สามารถปลูกหญ้าแฝกเป็นแถวรอบพื้นที่หรือปลูกขอบแปลงยกร่อง หญ้าแฝกจะช่วยยึดดินไม่ให้พังทลาย และรักษาความชื้นในดินเอาไว้

ปลูกรอบสระเพื่อกรองตะกอนดิน

ควรปลูกตามแนวระดับที่น้ำสูงสุดท่วมถึง 1 แนว และปลูกเพิ่มขึ้นอีก 1-2 แนวเหนือแนวแรก ซึ่งขึ้นอยู่กับระดับความลึกของสระน้ำ ระยะปลูกระหว่างต้น 10 เซนติเมตร โดยขุดหลุมปลูกต่อเนื่องกันไป ในระยะแรกควรดูแลปลูกซ่อมแซมให้แถวหญ้าแฝกเจริญเติบโตหนาแน่น เมื่อน้ำไหลบ่าลงสระ ตะกอนดินที่พัดพามากับน้ำจะติดค้างอยู่กับแถวหญ้าแฝก ส่วนน้ำจะค่อยๆ ไหลผ่านลงสู่สระ ระบบรากหญ้าแฝกจะช่วยยึดดินรอบๆ ขอบสระให้แน่น ไม่เกิดการพังทลาย



วิธีการขยายพันธุ์หญ้าแฝก

หญ้าแฝกเป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยวเช่นเดียวกับพืชตระกูลข้าวโพด ข้าวฟ่าง อ้อย ที่พบกระจายอยู่ทั่วไป จากการสำรวจพบว่า มีกระจายอยู่ทั่วโลกประมาณ 12 ชนิด พันธุ์ที่เหมาะสมในการปลูกและขยายพันธุ์ในประเทศไทย แบ่งออกเป็นพันธุ์ที่ปลูกในที่ลุ่ม ได้แก่ พันธุ์สุราษฎร์ธานี กำแพงเพชร 2 ศรีลังกา สงขลา 3 พันธุ์ที่ปลูกในที่ลุ่ม ได้แก่ พันธุ์ราชบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ร้อยเอ็ด กำแพงเพชร 1 นครสวรรค์ และพันธุ์เลย หญ้าแฝกทุกพันธุ์เกษตรกรสามารถขยายพันธุ์หญ้าแฝกได้ด้วยตนเอง ด้วยการนำพันธุ์หญ้าแฝกที่มีลักษณะดีมาเพิ่มขยาย เพิ่มปริมาณทั้งการปลูกลงดินหรือปลูกลงถุงขนาดใหญ่ ส่วนการขยายพันธุ์หญ้าแฝก คือการนำหน่อที่ได้จากการขยายแม่พันธุ์มาเพาะชำเพื่อนำไปปลูก

ส่วนต้นกล้าหญ้าแฝกและเอกสาร รายละเอียดการปลูกหญ้าแฝกนั้น สอบถามได้ที่ หน่วยงานในสังกัดกรมพัฒนาที่ดิน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ศูนย์ปฏิบัติการหญ้าแฝก โทร. (02) 941-2724 กลุ่มระบบวิจัย กองแผนงาน โทร. (02) 562-0731 สถาบันวิจัยและพัฒนาการใช้ประโยชน์หญ้าแฝก โทร. (02) 579-1792 ทุกวันเวลาราชการ



ล้อมกรอบ

คุณเรือง ปลงจิตร เกษตรกร วัย 70 ปี ที่ปรึกษาสภาผู้นำห้วยเขย่ง และเป็นอาสาสมัครหมอดินอาสา ของกรมพัฒนาที่ดิน บ้านเลขที่ 73 หมู่ที่ 8 ตำบลห้วยเขย่ง อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี ปลูกหญ้าแฝกในพื้นที่ผสมผสานกับการปลูกไม้ผลและพืชผัก จำนวน 4 ไร่ ได้ประโยชน์ทั้งการอนุรักษ์ดินและน้ำ การป้องกันการพังทลายของดิน ในปี 2550 ได้รับการคัดเลือกให้เป็นผู้ที่ได้รับรางวัลชนะเลิศการปลูกหญ้าแฝกประเภทบุคคล รวมถึงการขยายผลการเพาะกล้าหญ้าแฝก เพื่อจำหน่ายเป็นกองทุนหญ้าแฝกในหมู่บ้าน มีสมาชิกมากกว่า 500 ราย

ขณะเดียวกัน ในพื้นที่ของตำบลห้วยเขย่ง ยังได้รับรางวัลการปลูกหญ้าแฝกในภาพรวมของตำบลห้วยเขย่ง จากบริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) โดยมี คุณจำลอง มณีรัตน์ ประธานสภาผู้นำตำบลห้วยเขย่ง เป็นผู้แทนไปรับมอบรางวัลในเดือนพฤศจิกายน 2550

เกษตรกรและประชาชนทั่วไปที่สนใจการปลูกหญ้าแฝกและกล้าหญ้าแฝกในละแวกใกล้เคียงกับพื้นที่ห้วยเขย่ง ติดต่อได้ที่ หมายเลขโทรศัพท์ (034) 531-317