วาซาบิ เป็นพืชที่นิยมบริโภคกันอย่างแพร่หลายในประเทศญี่ปุ่น ชาวญี่ปุ่นรู้จักกันในรูปแบบของเครื่องเทศที่นำมาประกอบอาหารเมื่อประมาณ 400 กว่าปีมาแล้ว แต่นำมาปลูกแบบการค้าเมื่อประมาณ 300 กว่าปี ระยะแรกมีการปลูกตามริมน้ำลำธาร ที่มีน้ำไหลผ่านตลอดเวลา ต่อมาได้มีการนำมาปลูกในแปลงนาข้าว ปัจจุบันพบได้ในหลายพื้นที่ของประเทศญี่ปุ่น ต่อมาผู้บริโภคมีความต้องการมากขึ้น จึงได้ขยายพื้นที่การปลูกไปยังประเทศต่างๆ เช่น อินโดนีเซีย เกาหลี ไต้หวัน จีน

คุณปรีชา โกวิทยา ผู้เชี่ยวชาญเรื่องวาซาบิ และเป็นผู้ได้รับรางวัลศิษย์เก่าดีเด่น ภาควิชาเคมี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ประจำปี 2542 เล่าว่า วาซาบิ เป็นพืชที่มีมูลค่าสูง เนื่องจากปลูกได้ในเฉพาะพื้นที่ที่เหมาะสมเท่านั้น วาซาบิเป็นพืชตระกูลกะหล่ำ เจริญเติบโตได้ในอุณหภูมิประมาณ 20 องศาเซียลเซียส อุณหภูมิในน้ำประมาณ 10 องศาเซลเซียส และความเข้มของแสงต่ำ ความชื้นสูง ความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ตั้งแต่ 1,000 เมตร ขึ้นไป ในเขตร้อนชอบขึ้นตามป่าไม้ใหญ่ไม่ผลัดใบ ตามธรรมชาติชอบขึ้นอยู่ตามริมน้ำลำธารบนภูเขา ในที่ชื้นแฉะ

วาซาบิ เป็นพืชข้ามปี มีรากสะสมอาหารและรากดูดกลืนอาหารอยู่ใต้ดิน รากสะสมอาหารมีลักษณะกลม ปลายรากแหลม ประกอบด้วยตาหน่อ ซึ่งจะเจริญและใช้ขยายพันธุ์ต่อไป แต่ละรากจะมีหน่อประมาณ 20 หน่อ ขึ้นไป ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์และสภาพแวดล้อม ขณะที่ตาหน่อเจริญ ตาอื่นๆ จะพักตัวจนกว่าจะปลิดหน่อแรกออก หน่อที่เจริญเต็มที่ยาวประมาณ 5-30 เซนติเมตร เส้นผ่าศูนย์กลาง 2 เซนติเมตร มีจำนวนรากประมาณ 20-25 ราก ต่อต้น ความยาว 30-100 เซนติเมตร ซึ่งจะเจริญเป็นรากสะสมอาหารและรากดูดอาหารต่อไป ส่วนที่อยู่เหนือดินประกอบด้วยก้านใบยาว 30-50 เซนติเมตร ใบมีลักษณะเป็นรูปไข่หรือกลม โคนใบที่อยู่ติดกับก้านใบจะเว้าเข้าไปเป็นรูปหัวใจคล้ายใบบัวบก กว้างประมาณ 15-30 เซนติเมตร จำนวน 55-65 ใบ ต่อต้น การเจริญเติบโตของใบในฤดูหนาวและฤดูร้อนจะค่อนข้างช้า ประมาณ 2-3 ใบ ต่อเดือน ในสภาพที่เหมาะสม ใบจะเจริญเติบโต 5-6 ใบ ต่อเดือน ต้นวาซาบิที่มีอายุ 15 เดือน จะมีใบ 65 ใบ ใบจะเหลืองและร่วง 2-6 ใบ ต่อเดือน ช่อดอกเป็นช่อดอกแบบไม่จำกัด ยาวประมาณ 20-60 เซนติเมตร ดอกสีขาว กลีบดอกยาว 8-9 มิลลิเมตร เมล็ดจะมีการพักตัว 3 เดือน

ในประเทศญี่ปุ่น ดอกจะเจริญเติบโตประมาณเดือนมกราคมและจะเจริญเติบโตสูงสุดเดือนเมษายน เมล็ดพันธุ์สามารถเก็บเกี่ยวได้ประมาณ 50-60 วัน หลังจากดอกบานเต็มที่ เมล็ดอ่อนจะสีเหลือง เมล็ดแก่จะสีดำ การเก็บเกี่ยวเมล็ดพันธุ์เมื่อประมาณปลายเดือนกรกฎาคมถึงเดือนสิงหาคม ความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ์ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อม ในระยะที่เมล็ดเจริญเติบโต การเก็บเกี่ยวเมล็ดพันธุ์ที่ดีที่สุดประมาณกลางเดือนเมษายน เมล็ดพันธุ์ที่เก็บเกี่ยวแล้วต้องทิ้งไว้ให้พักตัวประมาณ 3 เดือน หรือขึ้นอยู่กับอุณหภูมิในช่วงที่เก็บเกี่ยวเมล็ดพันธุ์ การขยายพันธุ์วาซาบิ สามารถขยายพันธุ์ด้วยเมล็ดและการแยกกอ ซึ่งจะต้องขยายพันธุ์ระยะแรกในห้องควบคุมอุณหภูมิ จากนั้นจึงย้ายลงปลูกในแปลงที่ปลูกในระบบปิด เพื่อให้ต้นวาซาบิได้รับอุณหภูมิต่ำระหว่าง 10-20 องศาเซียลเซียส

คุณสุรางค์ ชาติชำนาญ นักวิชาการผู้รับผิดชอบการปลูกวาซาบิ เล่าว่า ในประเทศไทยได้ทดสอบวาซาบิอยู่หลายสายพันธุ์ เพื่อหาสายพันธุ์ที่เหมาะสม ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ดในห้องปรับอากาศ จากนั้นจึงนำไปปลูกในเรือนโรงที่มีระบบปรับอุณหภูมิ โดยใช้ระบบความเย็นและระบบน้ำไหลเวียนควบคู่กันไป ศึกษาวิจัยจนถึงการขยายผลในเชิงธุรกิจ ใช้เวลาหลายปี พบว่าปลูกในเมืองไทยนั้น อายุตั้งแต่การปลูกจนถึงเก็บเกี่ยวนาน 18 เดือน ถึง 2 ปี วาซาบิจะเริ่มลงหัวเมื่ออายุประมาณ 1 ปี จึงนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ได้ จากนั้นจะมีภาคเอกชนที่รับผิดชอบด้านการตลาด เป็นตัวแทนนำผลิตภัณฑ์วาซาบิประเภทต่างๆ ส่งไปจำหน่ายตลาดต่างประเทศทั่วโลก

การใช้ประโยชน์จากลำต้นใต้ดิน ราก ก้าน และใบ นำมาแปรรูปหรือประกอบอาหาร เนื่องจากมีรสชาติเผ็ด หวาน กลิ่นหอม สีเขียวอ่อน นิยมใช้ประกอบอาหารญี่ปุ่น เช่น ปลาดิบ ข้าวห่อสาหร่าย ก๋วยเตี๋ยว หรือรับประทานกับปูอัด โดยจะมีความเผ็ดฉุนในระยะสั้น กลิ่นฉุนจะหายเมื่อถูกความร้อน การบริโภคอาจใช้วิธีการขูดหรือบดให้เป็นผงหรือฝอยใส่ในอาหาร หรืออาจแปรรูปเป็นวาซาบิผง วาซาบิซอส วาซาบิแช่แข็ง หรือใช้กลิ่นของวาซาบิแต่งกลิ่น ส่วนก้านใบและใบใช้ดองเหล้าสาเกหรือซีอิ๊ว

เป็นที่น่าภาคภูมิใจที่คนไทยสามารถผลิตวาซาบิส่งจำหน่ายทั่วโลกได้ สนใจสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ โทร. (087) 184-2791, (089) 755-1371