เรามักมีจินตนาการถึงห้องสมุดในตำนาน ห้องสมุดที่รวบรวมหนังสือเก่าแก่และสูงค่าทั้งหลายเอาไว้ เป็นดินแดนลับเฉพาะที่บรรจุความรู้ลึกลับจากบรรพกาล หนังสือหรือเอกสารโบราณที่แสนล้ำค่าและบอบบาง
          เดี๋ยวนี้เหล่าห้องสมุดผู้รักษาเอกสารเก่าแก่โบราณก็ไม่ได้ต้องการเก็บงำความลับสวรรค์แต่ต้องการเผยแพร่ความรู้อันมีค่าเหล่านั้นไป พอเทคโนโลยีการทำสำเนาเอกสารที่สามารถสแกนเอกสารโบราณได้ครั้งละมากๆ บวกกับพลังของอินเทอร์เน็ตที่สามารถจัดเก็บและเปิดโอกาสให้สาธารณชนเข้าถึงฐานข้อมูลขนาดมหึมาได้ พวกห้องสมุดและหอสมุดที่เก็บงำหนงสือหายากไว้ทั้งหลายก็เลยเลือกที่จะนำเอาของหายากเหล่านั้นเผยแพร่ออกสู่สาธารณะ ซึ่งก็ได้ประโยชน์ทั้งต่อพวกเราที่เข้าถึงของดีๆ ได้ฟรีๆ และตัวห้องสมุดเองก็สามารถรักษาต้นฉบับไว้อย่างปลอดภัยได้ ไม่ต้องไปหยิบจับของจริงให้เสี่ยงพังแต่อย่างใด
ตอนนี้ ห้องสมุดสำคัญหลายแห่งของโลกก็เริ่มเปิดบริการและเผยแพร่เอกสารเก่าแก่ทั้งหลายกันมากมาย The MATTER จึงอยากแนะนำสารบบของเอกสารหายากที่เราสามารถเข้าถึงได้ฟรีๆ แต่ละฐานข้อมูลนั้นก็เป็นฐานข้อมูลที่รวบรวมเอกสารเก๋ๆ สวยๆ เป็นองค์ความรู้จากหลายยุคหลายสมัย เรามีฐานข้อมูลที่รวบรวมเอกสารภาพเขียนสิ่งมีชีวิตทั้งพืชและสัตว์จากช่วงศตวรรษที่ 19 สมัยที่เราเริ่มออกไปศึกษาเก็บข้อมูลสิ่งมีชีวิตสายพันธุ์อื่นๆ รวมหนังสือเด็กภาพสวยๆ จากช่วงปี 1800 มาจนถึงหนังสือและนิตยสารหายากที่องค์กรเก่าแก่ เช่น จุฬาฯ หอสมุดวชิรญาณครอบครองไว้
 Botanic & Animal Illustrations (The Biodiversity Heritage Library)
ใครว่าวิทยาศาสตร์แยกขาดออกจากศิลปะ ในยุคหนึ่งที่มนุษย์เราเริ่มสนใจศึกษาสิ่งมีชีวิตสายพันธุ์ต่างๆ ในหนังสืออนุกรมวิธานทั้งหลายก็จะมีภาพลายเส้นไปจนถึงการลงสีสวยๆ ในการบันทึกภาพธรรมชาติอันหลากหลายและน่าหลงใหลนั้นๆ The Biodiversity Heritage Library เป็นโครงการที่รวบรวมหนังสือเอกสารที่บันทึกเรื่องราวและภาพเขียนของธรรมชาติในช่วงที่เราเริ่มสำรวจและก่อร่างความรู้ทางธรรมชาติวิทยา ชุดภาพจำนวนนับล้านได้รับการทำสำเนาและเผยแพร่ จัดเก็บระบบให้เราได้เข้าไปดู – แต่อาจจะเยอะหน่อย – ลองไปดูที่คอลเล็กชั่นหรือภาพที่ทางโครงการแนะนำ มีทั้งภาพนกหายาก ภาพพืชและรายละเอียดจากนักสำรวจและนักธรรมชาติวิทยาในยุคบุกเบิก
เข้าดูฐานข้อมูลได้ที่ : www.biodiversitylibrary.org
UCLA Children’s Book Collection (UCLA)
ภาพประกอบของหนังสือนิทานเก่าๆ – กระทั่งการออกแบบตัวอักษรและการจัดหน้านั้นเต็มไปด้วยมนต์ขลังและเป็นศิลปะในตัวเอง – ฐานข้อมูลหนังสือนิทานและหนังสือเด็กจาก The University of California, Los Angeles (UCLA) เป็นเหมือนคลังของความฝันและความน่าตื่นตาตื่นใจที่ทุกวันนี้เราเห็นก็ยังรู้สึกตื่นเต้นและสนุกไปกับเรื่องเล่าเก่าแก่ทั้งหลายนี้ ฐานข้อมูลนี้มีหนังสือภาพประกอบของเด็กน้อยเกือบ 2000 รายชื่อ มีเล่มพิเศษๆ เช่น Picturing childhood : illustrated children’s books from University of California collections, 1550-1990 มีภาพสีประกอบสวยงาม
เข้าดูฐานข้อมูลได้ที่ : archive.org/details/yrlsc_childrens&tab=collection
Fine Prints: Japanese, pre-1915 (Library of Congress)
หอสมุดรัฐสภาของสหรัฐฯ ถือเป็นอีกหนึ่งห้องสมุดสำคัญของโลกที่เก็บครอบครองเอกสารสำคัญไว้ ทางห้องสมุดเองก็ได้จัดทำฐานข้อมูลจากเอกสารหายากในครอบครองไว้จำนวนมาก หนึ่งในคอลเล็กชั่นที่กำลังมาแรงคือชุดภาพพิมพ์ไม้ของญี่ปุ่น ชุดภาพนี้ทางห้องสมุดรวบรวมภาพพิมพ์ไม้โบราณตั้งแต่ช่วงปี 1700 จนถึงต้นศตวรรษที่ 20 ไว้กว่า 2,500 ชิ้น นอกจากคอลเล็กชั่นนี้ก็ยังมีชุดศิลปะเก่าแก่สวยๆ พร้อมความรู้อีกมากมาย
เข้าดูฐานข้อมูลได้ที่ : www.loc.gov/collections/japanese-fine-prints-pre-1915
Golden Age Comics (Digital Comic Museum)
แค่เห็นภาพ เห็นสไตล์เราก็พอจะนึกภาพถึงยุคๆ หนึ่ง ที่การ์ตูนกำลังเฟื่องฟูและถือได้ว่าเป็นรากฐานของการ์ตูนแบบตะวันตกในยุคปัจจุบัน Digital Comic Museum ทำการรวบรวมการ์ตูนยุคคลาสสิกไว้เพื่อเป็นสาธารณะประโยชน์ เจ้าฐานข้อมูลการ์ตูนเก่าๆ นี้ก็มีทั้งการ์ตูนเล่าเรื่องแนวต่างๆ เช่นสืบสวน ผจญภัย ซูเปอร์ฮีโร่ เรื่อยไปจนถึงการ์ตูนช่องในหนังสือพิมพ์
เข้าดูฐานข้อมูลได้ที่ : digitalcomicmuseum.com
Google Street Art (Google)
มาที่กูเกิล เจ้าพ่อฐานข้อมูลผู้พยายามบันทึกทุกอย่างในโลกนี้ สำหรับกูเกิลเองก็ค่อนข้างให้ความสำคัญกับศิลปะและวัฒนธรรม โครงการ Google Street Art ได้เก็บรวบรวม Street art ไว้กว่า 10,000 ชิ้นจากทั่วโลก ความเก๋คือโครงการนี้คล้ายๆ การผสานกูเกิลสตรีทเข้ากับการเก็บข้อมูลในทำนองนิทรรศการ เราจะได้เห็นภาพของศิลปะบนสิ่งก่อสร้างแล้วพร้อมกับการรวบรวมและให้ข้อมูลแบบอินเตอร์แอคทีฟ ให้ความสนุกเหมือนได้ไปเที่ยวแบบกึ่งหอศิลป์ กึ่งไปสถานที่จริง
เข้าดูฐานข้อมูลได้ที่ : streetart.withgoogle.com/en
หอสมุดวชิรญาณ
หอพระสมุดวชิรญาณ เป็นชื่อหอสมุดหลวงแต่เดิมเป็นหอสมุดของพระบรมวงศ์ก่อนที่จะปรับไปสู่หอสมุดสาธารณะและกลายเป็นหอสมุดแห่งชาติในปัจจุบัน โครงการห้องสมุดดิจิทัลวชิรญาณ เป็นโครงการที่ได้รับการสนับสนุนเอกสารต้นฉบับสำคัญๆ ระดับชาติต่างๆ ไว้ มีเป้าหมายเพื่อเก็บรักษา เผยแพร่ และเป็นแหล่งข้อมูลในการอ้างอิงค้นคว้า ในฐานข้อมูลนี้ก็จะมีพวกเอกสารตัวบนต้นฉบับต่างๆ เช่น บทละครรามเกียรติ์สมัยรัชกาลที่ 1 ประชุมพงศาวดาร ไปจนถึงพระราชหัตถเลขาและบันทึกสำคัญต่างๆ
เข้าไปดูฐานข้อมูลได้ที่ : vajirayana.org
หนังสือหายาก จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
จุฬาเป็นอีกหนึ่งองค์กรเก่าแก่ที่ทางห้องสมุด (สำนักงานวิทยทรัพยากร) เป็นองค์กรที่ครอบครองหนังสือและเอกสารสำคัญเก่าแก่ไว้มากมาย ทางจุฬาเองก็ได้จัดการทำหนังสือหายากในครอบครองในรูปแบบดิจิทัลให้บุคคลภายนอกได้ไปเปิดอ่านหาความรู้ ในชุดเอกสารนี้ก็มีหลายคอลเล็กชั่นทั้งหนังสือสะสมโบราณ มีหนังสือพิมพ์และนิตยสารฝรั่งเศส เช่น L’ Illustration ซึ่งภาพสวยมาก เว็บไซต์อาจจะเข้าถึงยากนิดนึงเพราะต้องเข้าไปที่ฐานข้อมูลของตัวห้องสมุด แล้วกดที่ Full Text ก่อนจะได้เข้าถึงตัวเอกสาร
เข้าดูฐานข้อมูลได้ที่ : www.car.chula.ac.th/rarebook.php
โครงการหนังสือเก่าชาวสยาม (ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร)
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร เป็นองค์กรที่รวบรวมและจัดการองค์ความรู้ทางมานุษยวิทยาและสังคมศาสตร์ โครงการหนังสือเก่าชาวสยามเป็นโครงการที่ทางศูนย์รวบรวมเอกสารเก่าแก่ที่สำคัญไว้ทั้งหนังสือและวารสารในยุคแรกอันเป็นพื้นที่สำคัญในการถกเถียงและแสดงความสามารถทางการเขียนต่างๆ ทางเว็บไซต์จดแบ่งหมวดหมู่ไว้ 5 หมวด คือ วชิรญาณวิเศษ (วารสารสำคัญที่รวมงานเขียนประเภทต่างๆ เช่น โบราณคดี เรื่องแต่ง องค์ความรู้ในหลายสาขา เผยแพร่ในช่วงปี 2400 ), วรรณกรรม, ประวัติศาสตร์ชาติพันธุ์, วารสารหนังสือพิมพ์, และหนังสืออนุสรณ์งานศพ
เข้าดูฐานข้อมูลได้ที่ : www.sac.or.th/databases/siamrarebooks