นักวิจัยผู้เชี่ยวชาญด้านพิษสุนัขบ้าระบุการ Set zero ฆ่าหมาแมวจรจัดเป็นล้านตัวไม่ตอบโจทย์ ยกตัวอย่างจีนเคยทำแต่หมาจรแมวจรก็กลับมาเพิ่มขึ้นอีกจากคนเลี้ยงนำไปปล่อย แนะวิธีที่ดีกว่าคือทำหมันเพื่อควบคุมและลดประชากรหมาแมว
          ศ.นพ.ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา หัวหน้าศูนย์วิทยาศาสตร์สุขภาพโรคอุบัติใหม่ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย ผู้เชี่ยวชาญโรคพิษสุนัขบ้า เผยถึงสถานการณ์ของโรคดังกล่าวในการเสวนา “ตอบโจทย์สังคม โรคพิษสุนัขบ้า” เมื่อวันที่ 20 มี.ค.61 ที่จัดขึ้น ณ ศูนย์วิทยาศาสตร์สุขภาพโรคอุบัติใหม่
"ตอนนี้หลายๆ สำนักข่าวได้ลงข่าวเกี่ยวกับสำนักควบคุมป้องกันและบำบัดโรคสัตว์ กรมปศุสัตว์กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ที่มีการประกาศเขตควบคุมโรค “โรคพิษสุนัขบ้า” ใน 22 จังหวัดทั่วประเทศ และล่าสุดมีข่าวออกมาว่าเด็กหญิงอายุ 14 ปีเสียชีวิตจากเชื้อพิษสุนัขบ้า เพียงแค่โดนข่วนเท่านั้น ซึ่งมีการพบแพร่ระบาดของโรคมากสุดในสุนัข วัว และแมวตามลำดับ"
ศ.นพ.ธีระวัฒน์ แจงว่าเชื้อพิษสุนัขบ้านั้นสามารถมีอยู่ได้ในลูกสุนัขหรือลูกแมวโดยไม่จำกัดช่วงอายุ และไม่มีเพียงหน้าร้อนเท่านั้นที่จะก่อให้เกิดการแพร่กระจายของเชื้อพิษสุนัขบ้าได้ เพียงแต่การแพร่เชื้อจากสัตว์สู่คนโดยมากนั้นมักมาจากการถูกกัดหรือถูกข่วนโดยสุนัขจรจัดและสุนัขเลี้ยง
"สาเหตุหลักของหลักๆ มาจากการที่คนเราเลี้ยงสุนัขในจำนวนที่มากเกินพอ และเจ้าของที่เลี้ยงสุนัขตัวผู้นั้นไม่ทำการควบคุมการแพร่พันธุ์ เมื่อสุนัขของตนติดเชื้อก็จะทำการแพร่พันธ์ไปสู่สุนัขตัวเมียอื่นๆ ผ่านการผสมพันธุ์ และสุนัขตัวเมียก็จะมีโอกาสให้กำเนิดลูกสุนัขที่มีเชื้อพิษสุนัขบ้าออกมาทีละหลายๆ ตัว อีกสาเหตุหนึ่งคือสุนัขที่เจ้าของปล่อยออกมาวิ่งเล่นข้างนอกซึ่งในตัวสุนัขมีเชื้อไปกัดหรือข่วนผู้อื่น" ศ.นพ.ธีระวัฒน์เผยถึงหนึ่งในสาเหตุการระบาดของโรค
จากที่กล่าวมาข้างต้นนี้ ทำให้รัฐบาลได้ประกาศว่าจะทำการ Set zero สุนัขและแมวจรจัดขึ้น โดยทาง ศาสตราจารย์ นายแพทย์ ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา หัวหน้าศูนย์ วิทยาศาสตร์สุขภาพโรคอุบัติใหม่ คณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลจุฬาสภากาชาดไทย ได้ให้ความเห็นว่า การ Set zero หรือเรียกอีกอย่างคือการกำจัดสุนัขและแมวจรจัดให้หมดไป เป็นการจัดการปัญหาที่ไม่ถูกวิธีซักเท่าไร
"เพราะเคยมีประเทศที่ใช้วิธีนี้ในการกำจัดมาก่อน อย่างประเทศจีนแต่ก็ไม่ได้ผลอย่างที่ควรเพราะ จำนวนสุนัขและแมวจรจัดจะลดลงในช่วงระยะเวลาไม่นานและก็จะกลับมาเพิ่มจำนวนได้เท่าเดิม เพราะอาจจะมีเจ้าของนำสุนัขและแมวมาทิ้งไว้ได้ทุกเมื่อ ดังนั้นถ้าหากจะทำการลดจำนวนของสัตว์จรจัดต้องจัดการที่สาเหตุคือการทำหมัน"
ศ.นพ.ธีระวัฒน์กล่าวว่า การ Set zero อาจจะเป็นการจุดชนวนให้กลุ่มคนที่รักสัตว์และกลุ่มคนที่เห็นด้วยกับประกาศออกมาตอบโต้กัน ดังนั้นจึงต้องมีการขอความร่วมมือจากทุกฝ่ายอย่างกระทรวงและหน่วยงานต่างๆ เจ้าของสัตว์เลี้ยงและผู้ที่เมตตาและอาศัยอยู่ในบริเวณชุมชนนั้น ช่วยกันนำสุนัขและแมวไปทำหมัน
ทั้งนี้ ภายในการเสวนานั้น ภญ.วรสุดา ยูงทอง ผู้อำนวยการกองส่งเสริมการประกอบการผลิตภัณฑ์สุขภาพ สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ได้เผยถึงนวัตกรรมทำหมันหมาโดยไม่ต้องผ่าตัด พร้อมทั้งประสบการณ์ตรงจาก สพ.ญ.นัยนา อภิชาติพันธุ์ นายสัตวแพทย์เชี่ยวชาญเทศบาลสมุทรปราการ ในเรื่อง “ฉีดไข่หมาแบบการุณย์” ที่ประสบความสำเร็จมากกว่า 3,000 ตัว
สำหรับการฉีดไข่หมาเพื่อทำหมันนั้นได้รับการต่อต้านว่าเป็นการทรมานสัตว์ ทว่าจากมุมของผู้ปฏิบัติงาน รวมถึงประจักษ์พยานในพื้นที่และเจ้าของสัตว์เลี้ยงให้ความเห็นว่า แม้จะทำให้สัตว์เจ็บแต่ก็ไม่ทำให้เลือดตกยางออก อีกทั้งการนำไปใช้ในสุนัขจรจะทำให้สุนัขตัวผู้ที่เป็นหมันยังทำหน้าที่ของสุนัขตัวผู้ได้ต่อไป นั่นคือควบคุมไม่ให้สุนัขจรจัดตัวผู้จากถิ่นอื่นข้ามมาผสมพันธุ์กับตัวเมียในฝูงสุนัขจรจัด จึงช่วยควบคุมประชากรสุนัขจรจัดได้
ศ.นพ.ธีระวัฒน์ ยังให้สัมภาษณ์สื่อมวลชนภายหลังการเสวนาว่า ในปีนี้ 2561 นี้โรคพิษสุนัขบ้าระบาดหนักแต่ในปี 2562 จะควบคุมได้ แล้วจะกลับมาระบาดอีกครั้งในปี 2563 พร้อมทั้งยกตัวอย่างจีนที่เคยควบคุมโรคนี้ได้ โดยเมื่อ 20 ปีก่อนมีการระบาดหนักจนมีผู้เสียชีวิตนับหมื่นราย แล้วสามารถควบคุมได้จนเหลือผู้เสียชีวิตหลักสิบราย แต่หลังจาก 7-8 ปีต่อมาหลังจากเชื่อว่าควบคุมโรคได้แล้วก็เกิดการระบาดหนักจนมีผู้เสียชีวิตอีกกว่า 5,000 ราย ซึ่งเป็นสถานการณ์ที่คล้ายกับประเทศไทย 100% และกว่าจีนจะควบคุมได้อย่างจริงจังต้องใช้เวลาอีก 3-4 ปี
สำหรับประเทศไทย ศ.นพ.ธีระวัฒน์กล่าวว่า หากไม่สามารถควบคุมโรคได้จะทำให้โรคพิษสุนัขบ้ากลายเป็นโรคประจำถิ่น โรคนี้เป็นโรคจากสัตว์สู่คนที่ง่ายที่สุดแต่ยังควบคุมไม่ได้ จึงชวนให้ตั้งคำถามต่อไปถึงการควบคุมโรคจากสัตว์สู่คนอื่นๆ ทั้งสัตว์ป่า โค กระบือ ที่มีเชื้อโรคเช่นกันว่า คงควบคุมไม่ได้เช่นกัน ดังนั้นทุกภาคส่วนต้องรว่มมืออย่างจริงจัง และประเทศไทยต้องยอมรับความจริงว่าเราบกพร่องที่จุดใด แล้วมาเริ่มกัน จึงเรียกว่าเป็นการ Set zero ของประเทศไทย
ทั้งนี้ ศ.นพ.ธีระวัฒน์มีผลงานวิจัยที่เป็นที่ยอมรับในระดับนานาชาติ คือ จากองค์การอนามัยโลก ได้แก่ การพัฒนารูปแบบการป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าหลังสัมผัสโรค การสนับสนุนให้ยุติการใช้วัคซีนจากสมองสัตว์และเสนอวิธีทดแทนด้วยการใช้วัคซีนที่ปลอดภัย โดยการฉีดแบบประหยัด
งานวิจัยของ ศ.นพ.ธีระวัฒน์ เกี่ยวข้องกับการศึกษาโรคสมองอักเสบทั้งที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสโดยเฉพาะจากพิษสุนัขบ้า และสมองอักเสบจากภาวะแปรปรวนทางระบบภูมิคุ้มกัน โดยเป็นการศึกษาแบบครบวงจร ตั้งแต่ลักษณะอาการและอาการแสดงของผู้ป่วย การวินิจฉัยโรคด้วยวิธีใหม่ การเก็บส่งตัวอย่างเพื่อวินิจฉัยโดยไม่ต้องใช้ตู้เย็น ลักษณะพิเศษของเชื้อ กลไกการเกิดโรคและความเปลี่ยนแปลงที่เกิดในสมอง
อีกทั้งการศึกษาสายพันธุ์ของไวรัสพิษสุนัขบ้าทั่วประเทศ และการแบ่งกลุ่มของไวรัสที่มีความจำเพาะกับพื้นที่ รูปแบบการกระจายและทิศทางการแพร่ของเชื้อโรค เพื่อนำไปสู่การป้องกันและรักษา โดยศึกษาวางระบบแบบแผนการปฏิบัติเมื่อสัมผัสโรคพิษสุนัขบ้า ศึกษาผลแทรกซ้อนของวัคซีนโรคพิษสุนัขบ้าที่ทำจากสมองสัตว์ซึ่งควรยกเลิกและทดแทนด้วยวัคซีนอื่น และการฉีดวัคซีนเข้าชั้นผิวหนังซึ่งทำให้ประหยัดค่าใช้จ่ายถึง 80% โดยได้ผลักดันผลงานด้านการป้องกันและรักษาทั้งหมด จนกระทั่งได้รับการยอมรับจากองค์การอนามัยโลกตั้งแต่ปี พ.ศ.2535 จนถึงปัจจุบัน
จากประสบการณ์และผลงานที่เป็นที่ยอมรับ ศ.นพ.ธีระวัฒน์ยังได้รับรางวัลนักวิทยาศาสตร์ดีเด่น ประจำปีพุทธศักราช 2547 จากมูลนิธิส่งเสริมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในพระบรมราชูปถัมภ์

Managr online 20.03.18